همگامی ارتباط کلامی و غیرکلامی 

 منظور از ارتباط چیست 

ارتباط به فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده گفته می شود. معمولا ارتباط بین دو یا چند نفر صورت می گیرد و افراد اطلاعاتی را با یکدیگر رد و بدل می کنند.این ارتباط می تواند در مسافت های زمانی و مکانی بسیاری نیز رخ دهد. 

در این مقاله ما به بررسی دو دسته از ارتباطات یعنی کلامی و غیر کلامی می پردازیم و همگامی ارتباط کلامی و غیرکلامی را بررسی می کنیم. 

ارتباط کلامی چیست ؟

ارتباط کلامی همان طور که از نامش مشخص است به ارتباطی گفته می شود که بر پایه سخن و کلام شکل می گیرد و انتقال پیام از طریق کلمات و جملات صورت می گیرد. 

برقراری ارتباط میان انسانها از طریق راه های مختلفی صورت می گیرد. رایج ترین راه آن ، ارتباط کلامی است که به شیوه هایی مثل مکالمه ، مناظره و سوال و جواب صورت می گیرد. ارتباط کلامی می تواند به شکل سخن گفتن در بین افراد و یا از طریق گفتگو با دستگاه های ارتباطی به شکل آنلاین و از راه دور صورت بگیرد.. 

از آن جایی که این نوع ارتباط با قوانین زبانی شکل می گیرد، پس وجود گوینده و شنونده ضروری است. هر دو هم باید یک سری اصول را رعایت کنند تا در مسیر درستی ارتباط را شکل دهند . به عنوان مثال گوینده باید کلمات را درست ادا کند ، ادب را رعایت کند ، لحن و صدای خود را کنترل کند و نگاه مناسبی به فرد مقابل داشته باشد .

در مقابل شنونده نیز باید به صحبت های گوینده به خوبی گوش دهد ، از قطع سخنان او بپرهیزد و بعد از اتمام صحبتش مرتبط با سخنان او صحبت کند .

ارتباط غیر کلامی به چه شکل است ؟

اما منظور از ارتباط غیر کلامی این است که فرایند انتقال پیام بدون استفاده از واژه ها و از طریق زبان بدن ، حالت چهره ، تماس چشمی و … صورت می گیرد. ارتباط غیرکلامی به عنوان سکوت زبان نیز نامیده می شود و نقش کلیدی در در زندگی روزمره بشر دارد. 

بخش عمده ای از ارتباطات ما با دیگران غیرکلامی است. هر روز همه انسان ها با نشانه ها و رفتارهای غیر کلامی مثل حالت بدن ، حالت چهره ، حالت چشم ها ، حرکات دست و بدن و … به سایر افراد واکنش نشان می دهند. از نحوه دست دادن گرفته تا نوع آرایش موها همه نشانگر چگونگی ارتباط با دیگران هستند.

ارتباط غیر کلامی می تواند به طور ارادی یا غیر ارادی رخ دهد. مثلا در زمانی که شما از محتوای صحبت طرف مقابل تعجب می کنید و این را با درشت شدن چشمان و باز شدن دهان نشان میدهید کاملا غیر ارادی است . از طرفی برای حرکات دست و سر و نوع نگاه در حین سخنرانی میتوان از قبل برنامه ریزی کرد و آنها را به شکل ارادی کنترل کرد. 

رفتارهای غیر کلامی 

• حالت چهره 

بخش زیادی از ارتباط غیر کلامی را حالت چهره تشکیل می دهد. توجه کنید که فقط با یک لبخند یا اخم چقدر می توان اطلاعات به طرف مقابل داد. هرچند در فرهنگ های مختلف این علائم متفاوت می شوند ؛ اما در هر صورت در حالت کلی نشانگر یک پیام یکسان هستند.

چهره میتواند احساساتی مثل حیرت ، ترس ، تعجب و خوشحالی را نشان دهید .

• حرکات دست و سر

حرکاتی مثل دست تکان دادن ، اشاره کردن و استفاده از انگشتان برای نمایش اعداد از جمله این حرکات هستند. 

• زبان دیگر

اینجا منظور از زبان دیگر نوعی ارتباط آوایی است ؛ مثل لحن، بلندی، آهنگ و زیر و بمی صدا. این موارد میتوانند تاثیر زیادی بر معنی جمله داشته باشند. به عنوان مثال بیان یک جمله با لحن قوی به نوعی تایید آن از سمت گوینده محسوب می شود؛ در حالی که لحن آرام بی علاقگی گوینده را می رساند.

• وضعیت بدن

حرکات بدن هم درست شبیه حرف زدن می تواند حاوی یک سری اطلاعات و احساسات ظریف باشند. نوع نشستن و ایستادن شما به نحوی روی ارتباط غیر کلامی تاثیر دارد .

• فاصله بین فردی 

منظور نزدیکی و دوری شما نسبت به مخاطب و مقدار فاصله ای است که باید بین افراد وجود داشته باشد که تحت تاثیر عوامل مختلف فرهنگی ، رفتاری و اجتماعی قرار می گیرد. به عنوان مثال میزان فضای لازم هنگام یک مکالمه عادی بین دو نفر معمولا 0.5 تا 1.2 متر است درحالی که این فاصله در یک جمع باید حدود 3 تا 3.5 متر باشد. 

• تماس چشمی

نحوه نگاه کردن به افراد به یکدیگر نشانگر هیجانات مختلفی مثل علاقه، تنفر و جذابیت است. خیره شدن و پلک زدن هم از همین رفتارها هستند.مثلا وقتی کسی با چیزی که دوست دارد مواجه می شود سرعت پلک زدنش افزایش می یابد و مردمک چشمش نیز باز می شود.

• لمس کردن

تماس بدنی از طریق  لمس کردن صورت می گیرد و می تواند برای انتقال عاطفه ، احساسات و سایر هیجانات به کار رود.دست دادن ، بغل کردن و بوسیدن یکدیگر نمونه هایی از ارتباط از طریق لمس کردن می باشند . توجه داشته باشید که فرد نسبت به لمس کردن شما حس و واکنش بدی نداشته باشند.

• قیافه ظاهری

معمولا در هنگام برخورد با افراد اولین چیزی که در نظر گرفته می شود ظاهر فرد است که شامل نوع لباس پوشیدن ، رنگ لباس و آرایش موها و … می شود. ظاهر افراد بر قضاوت و تفسیر دیگران در اولین دیدار بسیار اثرگذار است. 

احساس و تصور اولیه بسیار اهمیت دارد چرا که می تواند تغییر های بسیاری در روند زندگی افراد داشته باشد . یکی از این موقعیت ها که نوع پوشش در تایید اولیه می تواند بسیار نقش داشته داشته باشد، مصاحبه های استخدامی است. پس فراموش نکنید که در مصاحبه های شغلی حتما پوشش مناسبی را انتخاب کنید. 

• تغییرات فیزیولوژیکی 

ریزش اشک ، سرخ شدن و گریه کردن از جمله نمونه های تغییرات فیزیولوژیکی بدن هستند که عموما در زمان ناراحتی و اضطراب بروز می کند.

چگونگی ارتباط کلامی و غیر کلامی

انسانها نمی توانند ارتباط برقرار نکنند . ممکن است قصد صحبت نداشته باشند ولی غیر ممکن است بتوانند جلوی رفتار خود را بگیرند. رفتاری که بیانگر اطلاعات و احساسات زیادی می تواند باشد . فراموش نکنید که سخنان فقط قسمتی از انتقال پیامها هستند.

بخش مهمی از تعاملات انسانها شامل ارتباطات غیر کلامی است. آنها می توانند به وسیله حالت های چهره، احساساتشان را به یکدیگر انتقال دهند و این می تواند بسیار موثرتر از پیام های کلامی باشد. 

این نوع ارتباط به اشتباه زبان بدن هم نامیده می شود ولی باید بدانید که زبان بدن نوعی از ارتباط غیر کلامی است و کمک کننده کلام و سخن می باشد .  الکساندر لوون ، روانشناس می گوید : هنگامی که انسان تفسیر زبان بدن را یاد بگیرد هیچ واژه ای را به اندازه آن روشن و واضح نمی یابد. 

به عنوان مثال در هنگام مکالمه دو نفر، محل قرار گرفتن دست و پاهای آنها می تواند نشان دهنده جایگاهشان باشد . به این صورت که افرادی با قدرت کمتر و در جایگاه پایین تر وقتی صحبت می کنند، معمولا دستها و پاهای راحت تر و آرامتری دارند. اما اگر جایگاه بالاتری داشته باشند ژست خشک و عصا قورت داده ای به خود می گیرند. کسانی هم که وضعیت بدن متمایلی به سوی شخص مقابل دارند، علاقه و دوستی خود را نشان می دهند. 

تفاوت زبان بدن و ارتباط غیرکلامی 

ارتباط کلامی همان گفت و گوی زبانی و کتبی با دیگران است . پس با تبادل کلمات و حس شنیداری و دیداری افراد شکل می گیرد. در صورتی که ارتباط غیر کلامی به حرکاتی مثل نوع نگاه و حرکات دستان و … گفته می شود که برای بیان افکار و احساسات در لحظه به کار برده می شوند. اکثر افراد در گفت و گو های متعارف زبان بدن و ارتباط غیر کلامی را با یک معنا تعریف می کنند . در حالی که زبان بدن فقط زیر مجموعه ای از ارتباط غیر کلامی می باشد .

ارتباط غیر کلامی از سه رکن زبان بدن ، محیط و زمان تشکیل شده است و منظور از زبان بدن همان اشارات ، ژستها و علائم چهره و بدن است.

از آن‌جا که رفتارهای غیرکلامی، ابزارهای اصلی انتقال هیجان‌ها هستند برای درک پیام های دیگران  اهمیت بسیار زیادی دارند. مثلا گاهی اوقات انسانها لغات را به نحوی به‌کار می برند که برای پنهان کردن احساساتشان مناسب باشد.

به طور مثال هنگامی که موضوعی برای فردی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، ولی ممکن است شانه‌هایش را با نوعی بی تفاوتی فریب کارانه بالا بیندازد یا ممکن است خشم خود را با لبخندی دروغی استتار کند. زیرا بخش زیادی از ارتباط بین فردی را ارتباط غیر کلامی تشکیل می دهد.

تفسیر زبان بدن از مهمترین مهارت‌های لازم در گوش دادن موثر است. عناصر غیر کلامی ارتباط، به خصوص در درک احساسات شخصی دیگر اهمیت بسیار دارد. مردم اغلب می کوشند که احساساتشان را از طریق کنترل رفتار های غیر کلامی خود مخفی نگه دارند اما این کار، در مقایسه با پنهان کاری ، معمولا از موفقیت کمتری برخوردار است. گاه ممکن است که زبان بدن، بسیار واضح و آشکار باشد و گاه ممکن است که رمزگشایی آن، کار بسیار دشواری به نظر برسد.

هرگاه شنونده قادر باشد درک خود را از زبان بدن فرستنده به شکل مناسبی منعکس کند، ارتباط تا حد قابل توجهی بهبود می یابد.