استفاده از لغات ساده و قابل فهم 

برای افزایش هوش کلامی ، باید در گفتگو تنوع گفتاری داشته باشیم و از گفتگوهای مختصر و خلاصه بپرهیزیم. استفاده از کلمات جدید سبب افزایش وسعت دایره کلمات می شود. این مسئله علاوه بر افزایش هوش کلامی، سبب توانمند شدن در درک مطلب و نیز بالا رفتن یادگیری در همه زمینه ها می شود. به طور کلی بسط  و گسترش دادن جملات در گفتگو، سبب گستردگی هر چه بیشتر دایره لغات و بهبود درک مطلب بیشتر می گردد.

همه ما باید همواره تلاش کنیم که کلمات جدیدی را به صحبت­ های خود اضافه نماییم تا گنجینه لغاتمان گسترش یابد. غنی بودن گنجینه لغات موضوع بسیار مهمی است که کمتر به آن بها داده شده است. البته در این میان هم باید تلاش کنیم که تا حد ممکن از لغات ساده و قابل فهم استفاده نماییم؛ چرا که این کار به مخاطب کمک می کند حرف ما را بهتر متوجه شده و با ما همراهی نماید. 

راه های گسترش دادن کلام 

• استفاده از صفت های متنوع برای کلمات اصلی جمله 

• استفاده از تشبیه برای زیباسازی کلام و کمک به درک بهتر مفهوم

• استفاده از مترادف های اصلی و بخصوص نا آشنا

اگر دقت کرده باشید خیلی اوقات در زمان صحبت کردن واژه‌های مناسب به ذهن نمی‌رسند؟ احتمالاً شما هم بارها در این موقعیت ناخوشایند قرار گرفته اید. می‌دانید که چه می‌خواهید بگویید اما یک دفعه موتور ذهنتان از کار می افتد و نمی‌توانید جذاب و موثر حرف بزنید. 

مهمترین دلیل چنین اتفاقی این است که دایره لغات شما ضعیف است . حتی اگر تعداد زیادی کلمه و عبارت بلد باشید ولی از آنها در حین صحبت استفاده نکنید، درگیر چنین مسئله ای خواهید شد. پس تلاش کنید که اول از همه دایره لغات خود را افزایش دهید و سپس از آنها در زندگی روزمره خود استفاده نمایید. در غیر این صورت این لغات به صورت غیر فعال باقی می مانند. 

یکی از راه هایی که کمک می کند از لغات جدید بیشتر استفاده کنید این است که دایره لغات خود را از کلمات ساده و قابل فهم پر کنید. این کلمات بیشتر در ذهن باقی می مانند و در حین صحبت سریعتر یادآوری می شوند.

راهکارهایی جهت کاربردی کردن دایره لغات

• مهم‌ترین قانون در تقویت فن بیان و سخنوری این است که هرچقدر می‌توانید کتاب بخوانید. اکثر افرادی که فن بیان ضعیف دارند، برنامه مطالعاتی منظم و منسجمی ندارند و اهل مطالعه کتاب نیستند.

با خواندن کتابهای خوب علاوه بر اینکه در مسیر رشد فردی گام برمی‌دارید، واژه‌های قدیمی و جدید برایتان یادآوری می‌شود و با ساختارهای مختلف جمله‌سازی آشنا می‌شوید. بسیاری از مشکلات تولید محتوا و هوش کلامی با خواندن کتاب برطرف خواهد شد.

• مفاهیم ذهنی خوانده شده باید به اقدامات عملی تبدیل شوند. پس یک دفترچه تهیه کنید و در هنگام مطالعه کتاب تمام کلمات جدید و کاربردی را بنویسید. 

لازم است این موضوع را یادآوری کنم که سه گروه واژه وجود دارد:

1. کلمات جدید و ناشناخته 
2. کلمات غیرفعال و بلااستفاده
3. کلمات فعال و در حال استفاده

دفترچه شما مختص گروه اول و دوم خواهد بود، یعنی کلمات جدید و کلمات غیرفعال.

• دفترچه لغات خود را باز کنید و با هر کدام از واژه‌ها حداقل ۱۰ جمله جدید و کاربردی بنویسید. با این کار : 

• ذهن خلاق خود را فعال می‌کنید

• هوش کلامی را افزایش می‌دهید

• مهارت جمله‌سازی را تقویت می‌کنید

• کلمات از حافظه کوتاه مدت وارد حافظه بلندمدت می‌شوند

لطفاً به این موضوع توجه داشته باشید که این تمرین در روزهای اول احتمالاً دشوار و چالش برانگیز خواهد بود، اما به مرور زمان این موضوع برطرف می‌شود و خواهید دید که چقدر ذهن شما در زمان صحبت کردن فعال و چالاک خواهد شد.

گنجینه واژگان ما شامل چه کلماتی می شود؟

• کلماتی که معنا و کاربرد آنها را نمی دانید

• کلماتی که معنای تقریبی آنها را تا حدود زیادی متوجه می شوید، اما معنای دقیق آنها را نمی دانید

• کلماتی که معنای آنها را کاملاً درک می کنید ولی در زمره کلماتی که از آنها در مکالمات و یا نوشته های خود استفاده می کنید، قرار ندارند

• کلماتی که هم معنای آنها را می دانید و هم از آنها در مکالمات و نوشته های خود استفاده می کنید

هر چه تعداد کلمات موجود در گروه چهارم بیشتر باشند، از قدرت بیان بالاتر و شیوایی بیشتری در کلام و نوشتار خود بهره مند خواهید بود. 

کلمات گروه سوم و دوم هر چند تأثیری در بیان و نوشتار شما ندارند، اما سبب درک بالاتر و بهتر شما از کلام دیگران، چه به صورت گفتاری و چه نوشتاری، می گردند.

استفاده عملی از کلمات و تلاش برای یادگیری معانی و انجام تمرین های مناسب، کلمات را به مرور از گروه اول به گروه دوم و سپس در صورت استمرار به دسته های سوم و نهایتاً چهارم، هدایت می کند.

اگر به کودکان دقت کرده باشید متوجه شده اید کودکانی که هوش زبانی بالاتری دارند، کلمات و اصطلاحات بیشتری را در ذهن خود دارند. آنها بهتر از سایر همسالان خود بلدند با واژه ها بازی کنند و جمله بسازند. آنها با توجه و دقت بیشتری به سخنان اطرافیان خود گوش می کنند و یادگیری کلمات جدید و به کار بردن آنها برایشان شیرین و لذت بخش است. بنابراین کودکانی که در زمینه هوش زبانی قوی تر هستند، معمولاً از گنجینه لغات غنی تری برخوردارند.

راهکارهای افزایش گنجینه لغات

• هم کلامی با افراد غنی از کلمات

هم صحبتی، یکی از عوامل مؤثر در افزایش کلمات موجود در حافظه است. به ویژه هم صحبتی با فردی که خود از دایره لغاتی غنی برخوردار است و در صحبت هایش از عبارات و اصطلاحات و واژه های متنوع و جدیدی استفاده می کند. چنین فردی اشتیاق سخن گفتن را هم در شما بر می انگیزد.

• صحبت در جمع

مهارت صحبت در جمع، توانایی بسیار ارزشمندی است که به مرور و با تمرین در جمع های کوچکتر و خودمانی آغاز می شود و سپس گسترش می یابد. این موقعیت باعث تلاش فکری بسیار برای انتخاب و استفاده از کلمات و واژه هایی است که در حافظه دارید. 

•  بازی های نمایشی

انجام بازی های نمایشی و نقش آفرینی، فرصت های متنوعی برای استفاده از واژه های متناسب با آن موقعیت و نقشی است که برعهده دارید. مخصوصاً اگر همبازی شما از کلمات و اصطلاحات جدید استفاده نماید.

• به کار بردن مترادف های مختلف کلمات

بسیاری از کلماتی که به طور معمول در مکالمات روزمره خود استفاده می کنیم، مترادف های مختلفی در زبان فارسی دارند. استفاده از کلمات هم معنی، به جای واژه های تکراری و همیشگی، سبب آشنا شدن با این کلمات و یادگیری محل صحیح به کار بردن آنها می گردد و دایره کلمات شما را غنی تر و پربارتر می سازد.

• کلمه بازی

شما می توانید زمان هایی را به بازی با کلمات و یادگیری واژه های جدید اختصاص دهید. کتاب یا واژه نامه ای را بردارید و در آن، به دنبال کلمات قابل فهم اما جدیدتر بگردید. راجع به آن کلمات و معانی آنها با دیگران گفتگو کنید، با آن کلمات، جمله یا متن های کوتاهی بسازید و سعی کنید که از آن پس، کلمات جدید را در گفتگوهایتان بیشتر به کار ببرید.

 بازدارنده های گسترش گنجینه لغات کودک

۱-استفاده از واژه های تکراری در گفتگو با کودک

۲-دست کم گرفتن کودک در فهم کلمات و استفاده از کلمات پیش پا افتاده

۳-غنی نبودن گنجینه لغات والدین

۴-عادت به استفاده از تعداد محدودی واژه و عدم به کارگیری سایر مترادف های کلمات

۵-مطالعه اندک

۵-سخن گفتن کودکانه

۶-کتاب خواندن به زبان گفتاری و لحن عامیانه

۷-تلویزیون و رسانه های دیگر

۸-اجازه ندادن به کودک برای صحبت کردن