افزایش قدرت ابزارهای گفتاری و بیانی
نقش فن بیان در زندگی
احتمالا در این چند ساله اخیر زیاد اسم فن بیان زیاد به گوشتان خورده است . مهارتی که خیلی ها برای یادگیری آن به سراغ کلاس ها و دوره های آموزشی می روند . اما فن بیان چیزی نیست که مربوط به امروز یا دیروز باشد ، بلکه مهارتی است که از ابتدا انسان ها برای به کرسی نشاندن حرفشان از آن استفاده می کردند و فقط نام امروزی آن را نمی دانستند .
اهمیت این موضوع تقریبا برای همه مشخص شده است . اما اینکه چرا باید فن بیان یاد بگیرید معمولا به یکی از این سه دلیل مربوط می شود :
برای صحبت در جمع و یا دفاع از عقیده خود
توانایی سخنرانی در جمع و یا مهارت های ارتباطی درست با دیگران ( مخصوصا برای کارمندان )
نفوذ کلام و توانایی متقاعد کردن دیگران در هر شرایطی
فوت و فن کوزه گری فن بیان
معمولا صحبت کردن با افرادی که صدای دلنشینی دارند لذت بخش است . البته برعکس آن هم اتفاق می افتد یعنی افرادی که صدای گوش خراش و یا نازکی دارند ، مصاحبت با آنها نه تنها لذتی ندارد که بعضا آزاردهنده هم هست . فاصله این دو گفتگو فقط یک سری تمرینات مستمر است . شما با دانستن چند فوت و فن ساده و تمرین مداوم آنها می توانید کیفیت و لحن صدای خود را بهتر نمایید . پس دیگر هیچ گاه نگویید که فن بیان خوبی ندارید ، چون می توانید آن را به دست آورید .
تقویت این مهارت هم مثل سایر مهارت ها نیازمند تمرین و تکرار است . باید صبور باشید و پشتکار به خرج دهید . این تمرینات و تکنیک ها به قدری جالب و کاربردی هستند که از دوران ارسطو فیلسوف یونانی تا به امروز استفاده می شوند و قدیمی نشده اند . بسیاری از افراد مشهور هستند که همچنان از این تکنیک ها برای افزایش نفوذ کلام خود استفاده می کنند . با استفاده از این نکات و تمرین ها ، صدا و لحن خود را تقویت کنید و با این کار رضایت مشتریان خود را افزایش دهید . این افزایش رضایت به معنای ارتقاء کسب و کار شما است .
برای تقویت ابزارهای گفتاری باید چه نکاتی را رعایت کنید ؟
شمرده شمرده صحبت کنید
با اعتماد به نفس صحبت کنید
به حرفی که می زنید اعتقاد داشته باشید
فروتن باشید
از صدای خود مراقبت کنید
به طرز صحیح بایستید
مراقب لحن و تن صدا باشید
قبل از اجرا آمادگی کامل داشته باشید
بداهه گویی داشته باشید
خونسرد باشید
تمرین کنید
شمرده شمرده صحبت کنید
برای اینکه مخاطب متوجه صحبت و کلام شما بشود باید تلاش کنید که کلمات را شفاف و به وضوح بیان کنید . پس تمرین کنید که کلمات را کامل ادا کنید . برای این کار می توانید در ابتدا سرعت حرف زدنتان را کم کنید . شمرده صحبت کردن باعث می شود مخاطب منظور شما را درست متوجه شود . از طرفی هم شما را فردی با اعتماد به نفس و آرام نشان می دهد . برعکس تند صحبت کردن باعث می شود شما مضطرب و نگران به نظر برسید .
برای اینکه خودتان را تست کنید که متوجه شوید تند یا کند صحبت می کنید دو راه دارید :
اول اینکه رشته ای از اعداد را پشت سر هم ادا کنید و حین خواندن آنها را یادداشت کنید . با این تمرین ریتم مناسب برای صحبت را متوجه می شوید . یا می توانید به مدت یک دقیقه متنی را بخوانید . تعداد کلماتی که در این یک دقیقه خواندید باید بین 130 تا 170 کلمه باشد . اگر کمتر بود یعنی سرعت ادای پایینی دارید و اگر بالاتر از 170 بود یعنی تند صحبت می کنید . با انجام این تمرین می توانید سرعت کلام خود را متعادل کنید .
یک تمرین خلاقانه دیگر هم که می توانید انجام دهید این است که به جای افراد دیگری صحبت کنید . به خصوص افرادی که سمتی بالاتر از شما دارند . مثل رئیس شرکت ، مدیر و یا حتی به جای وزیر و رئیس جمهور هم می توانید صحبت کنید . به عنوان مثال خود را در مراسم تقدیر یا همایشی تصور کنید ، حالا به جای مدیر عامل صحبت کنید . این تمرین جالب کمک می کند تا محدودیت های ذهنی شما کم کم حذف شوند .
- با اعتماد به نفس صحبت کنید
کلید موفقیت در سخنرانی اعتماد به نفس بالاست . کسی که به خودش و حرف هایش اعتماد دارد ترسی از صحبت در جمع ندارد . مخاطبان چنین شخصی تمام صحبت هایش را با دل و جان پذیرا می شوند چون با تمام وجود این حس اطمینان را حس می کنند .
بهترین حس برای یک سخنران هم این است که مخاطبان حرف هایش را قبول کرده و به او اطمینان کنند . پس با تمام وجود به خودتان اعتماد داشته باشید و با همان اعتماد به نفس صحبت کنید .
به حرفی که می زنید اعتقاد داشته باشید
وقتی به حرفی که می زنید اعتقاد داشته باشید مخاطب دقیقا همین را حس کرده و شما را باور می کند . در این صورت با اشتیاق بیشتری صحبت می کنید و همین وجه تمایز شما با دیگران می شود .
فروتن باشید
فروتن باشید وگرنه زندگی شما را فروتن می کند . حتی با وجود یادگیری مهارت های ارتباطی باز هم سعی کنید از افراد حرفه ای تر از خود آموزش ببینید . به خودتان مغرور نشوید و همواره سعی کنید مهارت تان را ارتقا دهید . با افراد بهتر از خود معاشرت کرده و از تجربیاتشان بیاموزید . مطمئنا باعث بهبود در عملکرد شما خواهد شد .
از اندام های گفتاری خود مراقبت کنید
به عنوان یک گوینده ، سخنران و یا حتی یک فرد عادی که مهارت های گفتاری را نیاز دارد ، مهمترین ابزار شما صدا و اندام های گفتاری تان است . پس باید از آنها مراقبت کنید تا آسیبی نبینند . همان طور که یک نوازنده از ساز های خود نگهداری می کند شما هم باید از این ابزارهای گفتاری به دقت و با وسواس مراقبت کنید .
در این زمینه باید به این نکات توجه کنید :
تنفس عمیق شکمی داشته باشید . نفس های آرام و عمیق نه تنها از تارهای صوتی شما محافظت میکند بلکه به صدای شما هم عمق می بخشد و شما را مطمئن تر نشان می دهد . در حالی که نفس های سطحی باعث می شود صدای شما ضعیف و وحشت زده به نظر برسد .
سعی کنید در طول روز آب زیاد بنوشید . آب کافی به تارهای صوتی خود برسانید تا انعطاف پذیری خوبی پیدا کنند . سعی کنید بطری آبی همیشه در کنار خود داشته باشید و مرتب از آن بنوشید. حتی المقدور از موادی مثل قهوه ، نوشابه و نوشیدنی های مضر دوری نمایید .
این را هم بدانید که نباید به تارهای صوتی خود فشار بیاورید . مثلا فریاد نزنید چون تارهای صوتی کشیده می شوند و برای صحبت کردن مشکل ایجاد می کنند . حتی زمزمه کردن هم برای تارهای صوتی مضر است . پس سعی کنید نه چیزی را زمزمه کنید و نه فریاد بکشید .
به میزان خواب خود نیز دقت کنید . فردی که با صدا سر و کار دارد نباید در شبانه روز کمتر از 7 ساعت بخوابد . چرا که این خستگی به صدا سرایت میکند و برای آن مضر است .
به طرز صحیحی بایستید
برای اینکه دائما نفس گیری درستی داشته باشید باید نسبت به موضع خودتان نیز دقت نمایید . صاف ایستادن به خوب نفس کشیدن کمک می کند و باعث افزایش قدرت صدا می شود . پس شانه هایتان را از هم باز نگه دارید و قوز نکنید . در غیر این صورت توان و قدرت صدا را از آن می گیرید .
در این زمینه باید به زبان بدن نیز دقت کافی کنید . چرا که زبان بدن یکی از مهارت های فن بیان است . سعی کنید زبان بدن متعادلی داشته باشید . نه آنقدر زیاد که حالت مصنوعی پیدا کند و نه اینکه بدون حرکت باشید . افراط و تفریط در به کارگیری زبان بدن می تواند اثربخشی سخنرانی را کاهش دهد . برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید مقاله زبان بدن را مطالعه بفرمایید .
مراقب لحن و تن صدا باشید
در طول سخنرانی شما باید بتوانید صدای خود را متعادل کنید . یعنی بعضی اوقات آرام و در مواقع نیاز محکم و کوبنده صحبت کنید . نباید ریتم یکنواختی داشته باشید . از طرفی هم باید صدای شما به تعداد افراد زیادی برسد . پس مطمئن شوید که در طول سخنرانی تان قدرت صدا کم نشود . برای اینکه قدرت صدا را تا ساعت ها حفظ کنیم باید تمرین پرتاب صدا را انجام دهید .
به این صورت که شما در یک گوشه از اتاقی قرار می گیرید و فرض کنید فرد دیگری در گوشه اتاق روبروی شما حضور دارد . برای او چند جمله ای صحبت کنید . بعد از آن مجددا جمله ها را با همان لحن رو به سمت دیگری از اتاق بیان کنید . سعی کنید صدایتان شفاف و رسا باشد . البته نباید فریاد بزنید . مدام این کار را انجام دهید تا عادت کنید به رسا صحبت کردن .
قبل از اجرا آمادگی کامل داشته باشید
آمادگی داشتن قبل از انجام هر کاری لازم است . برای تقویت فن بیان نیز باید صدای خودتان را هر روز گرم کنید تا برای تمرین و اجرا آماده شود . نرمش عضلات صورت ، شل کردن ماهیچه های گردن و صورت و انجام تمرین های تنفسی باید در اولویت شما باشند تا بتوانید صدای خود را آماده کنید .
سعی کنید روزانه حداقل 5 دقیقه وقت صرف این کار کنید . با این کار نه تنها صدای با کیفیتی در طول روز خواهید داشت بلکه انجام این تمرینات بر سلامتی شما نیز تاثیر مثبتی دارد .
بداهه گویی داشته باشید
وقتی قرار است اجرا کنید یا سخنرانی داشته باشید لزوما متن آماده از قبل نخواهید داشت . بعضی مواقع ممکن است متنی به شما داده شود و بدون اینکه فرصت مطالعه چندانی داشته باشید ، باید آن را با بیان خودتان ارائه دهید . در چنین مواقعی اگر بداهه گویی خوبی داشته باشید می توانید از پس این کار برآیید . با تمرین زیاد دهان و چشم های شما به مرور هماهنگ می شوند و می توانید هر متنی را حتی اگر برای بار اول می بینید بتوانید به خوبی اجرا نمایید .
خونسرد باشید
اگر در زمینه سخنرانی و اجرا تازه کار هستید ، نگران نباشید . مهمترین نکته برای شما این است که آرام باشید . چرا که اگر استرس بیش از حد داشته باشید ممکن است این اجرا به آخرین اجرای شما تبدیل شود . پس با خیال راحت یک نفس عمیق بکشید و لبخند بزنید . به توانایی خودتان اطمینان داشته باشید و به بهترین شکل محتوای خود را ارائه دهید .
هنگامی که صحبت می کنید آرامش داشته باشید ، چرا که تمرکزتان بر کلمات بیشتر می شود و می توانید اجرای مسلط تری داشته باشید . از آن جایی که کیفیت بیان و کلام ناشی از احساسات درونی است ، اگر از درون آرامش نداشته باشید در کلام شما تاثیر بدی خواهد گذاشت .
یک راه دیگر برای رسیدن به این آرامش مدیریت استرس است . اصلا به دلیل همین استرس زیاد خیلی ها تصور می کنند که فن بیان خوبی ندارند . در صورتی که اگر کنترلش کنند می توانند سخنوران ماهری شوند .
یک نکته ای که می تواند به شما کمک کند این است که در حین اجرا مخاطبان طلایی خود را پیدا کنید . هر از گاهی به آنها نگاه کنید و انرژی بگیرید . این مخاطبان همان کسانی هستند که با دقت به تمام حرف های شما گوش می دهند و یادداشت برداری می کنند . وقتی نگاهشان می کنید به شما لبخندهای دلگرم کننده می زنند . نگاه کردن به آنها به شما آرامش می دهد و استرس را از شما می گیرد . چنین کسانی به شما روحیه می دهند و حمایتتان می کنند . قدرشان را بدانید و از این حمایت در جهت بهبود سخنرانی خود بهره ببرید .
تمرین کنید
و اما مهمترین کاری که باید برای تقویت فن بیان انجام داد تمرین است . فقط تمرین ….
تمرین مداوم اشتباهات را کمتر و کمتر می کند تا به مهارت کافی برسید . مهارتی که قدرت نفوذ کلام شما را بالا می برد .
اما چه تمریناتی را انجام دهیم تا حرفه ای شویم ؟
تند خوانی
یک کلمه یا یک تصویر را در نظر بگیرید . حالا به مدت 3 دقیقه در موردش صحبت کنید . بدون وقفه و پشت سر هم تمام جزئیاتی که می توانید را در مورد آن بگویید . نیازی نیست که حتما جمله های خوب و درست بگویید فقط در موردش حرف بزنید . در اوایل تمرین ممکن است جمله کم بیاورید و یا حرف های بی ربط بزنید ولی بیشتر تلاش کنید و از ذهنتان جملات بیشتری بخواهید .
این تمرین ذهن شما را فعال می کند و هوش کلامی تان را هم پرورش می دهد . با این تمرین حتی بداهه گویی را هم تقویت می کنید .
تمرین کش
در این تمرین یک کش را به دور مچ خود ببندید و شروع به صحبت جلوی دوربین کنید . در میان صحبت هایتان هر گاه از کلمات و عبارت های نامفهوم استفاده کردید ، یک بار کش را بکشید و رها کنید . این درد مغز شما را شرطی می کند . یعنی بعد از مدتی اگر شما از این عبارات استفاده کردید به یاد این درد می افتید و کم کم آن را ترک می کنید . این تمرین را به مدت یک هفته هر روز انجام دهید تا نتیجه آن را ببینید .
سعی کنید در طول روز و در مکالمات روزمره هم تمرین کش را فراموش نکنید .
تمرین آینه
سخنرانی خود را به صورت مختصر یک یا چند بار قبل از اجرا جلوی آینه انجام دهید . در حین صحبت و یا بعد از ضبط هنگامی که فیلم خود را تماشا کردید به لحن ، سرعت کلام و زبان بدن و … دقت کنید . اشتباهات خود را یادداشت کنید که برای تمرین بعدی آنها را اصلاح کنید .
در کل نقاط ضعف و قوت خود را می توانید در این تمرین پیدا کنید . بعد از هر بار ضبط خود را آنالیز کرده و مجدد تمرین کنید . به مرور به حالت ایده آل خود می رسید .
خواندن جملات تمرینی
تلفظ جملات سخت به روان خوانی شما کمک می کند . وقتی چنین جملاتی را با سرعت پشت سر هم بخوانید هم ماهیچه های دهانتان تقویت می شوند و هم مغز شما ورزش می کند . با تکرار زیاد مغز به این تلفظ سخت عادت کرده و بعد از مدتی به خوبی می تواند آنها را ادا کند . جملاتی مشابه : ( سه سیر سرشیر سه شیشه شیر ) و ( چه ژست زشتی ) و (سپر عقب ماشین جلویی زد به سپر جلو ماشین عقبی ) و …
هر چقدر که این جملات را سریعتر و صحیح تر بخوانید فن بیان تان بهتر تقویت می شود .
تمرین کلمات بی ربط
در این تمرین سه کلمه کاملا بی ربط به هم را پیدا کنید . حالا سعی کنید در مورد این سه کلمه حرف بزنید و به هر صورتی آنها را به هم مرتبط کنید . سه دقیقه این کار را انجام دهید و بعد دوباره سه کلمه بی ربط دیگر انتخاب کنید و صحبت کنید .
این تمرین کمک می کند حاضرجوابی شما تقویت شده و شما بتوانید موضوع هر صحبتی را به نفع خود تغییر دهید . در اوایل شاید سخت باشد ولی با تمرین بیشتر ساده و جالب و حتی شاید خنده دار هم بشود . از این تمرین به عنوان یک بازی مفرح هم می توانید استفاده کنید .
تمرین گویندگی رادیویی
از رادیو به عنوان ابزاری برای تقویت فن بیان استفاده کنید . رادیو را روشن کنید و یک دقیقه به گوینده آن گوش دهید . سپس رادیو را خاموش کنید و حرف های او را ادامه دهید . سعی کنید مشابه گوینده صحبت کنید و ادای او را در بیاورید . آن قدر شبیه شوید که کسی متوجه تغییر گوینده نشود .
این تمرین کمک می کند به طور حرفه ای با لحن رسمی حرف بزنید . این تمرین هم می تواند مشابه قبلی جالب و لذت بخش باشد .
تمرین بلند خوانی
برای اینکه صدای شما برد بالاتر و حجم بیشتری پیدا کند ، تمرین بلند خوانی انجام دهید . این تمرین تارهای صوتی شما را تقویت و بیان شما را واضح تر می کند . مخصوصا کسانی که تن صدای پایینی دارند و همیشه آرام صحبت می کنند این تمرین مناسب آنها است . پس یک کتاب یا متن بردارید و آن را با نهایت صدای خودتان بخوانید . در طول خوانش اجازه ندهید صدا افت پیدا کند . باید تا پایان خواندن تن صدای شما بلند و یکسان باشد . ( البته می دانید که منظور فریاد کشیدن نیست )
این تمرین را بیشتر از 10 دقیقه انجام ندهید چون ممکن است به حنجره خود آسیب بزنید . حتی الامکان سعی کنید در جای خلوتی این کار را انجام دهید تا برای دیگران ایجاد مزاحمت نکنید .
تمرین خودکار بین دندان
مداد یا خودکاری را بین دندان های خود نگه دارید و شروع به حرف زدن کنید . لب هایتان کاملا باید باز و بسته شود و کلمات کامل ادا شوند ولی خودکار همچنان بین دندان ها باقی بماند . در ابتدا کمی سخت است ولی چند روز که گذشت عادت می کنید و انجامش ساده تر می شود چون عضلات فک و دهان تقویت می شوند . بعد از چند روز تمرین ، وضوح کلمات را کاملا متوجه خواهید شد .
این تمرین علاوه بر اینکه قدرت کلمات شما را بیشتر و آنها را گویاتر می کند باعث می شود انرژی کلامی شما نیز بیشتر شود .
حذف تکه کلام ها
همان طور که قبلا هم گفته شد یکی از تمرینات بهبود فن بیان ، ضبط کردن صدا است . بعد از اینکه صدای ضبط شده خود را شنیدید متوجه می شوید که آیا تکه کلام های تکراری در طول صحبت دارید یا خیر ؟ شما باید آنها را تشخیص داده و حذفشان کنید . چرا که این عبارات تمرکز مخاطب نسبت به شما را کم می کند .
تمرین صحبت با لحن های مختلف
جمله ای را انتخاب کنید و آن را با لحن های مختلف مثل خبری ، پرسشی ، تعجبی و … بخوانید . این تمرین را زیاد انجام دهید تا لحن کلامتان تثبیت و تقویت شود . مطمئن باشید با این تمرین تاثیرگذاری شما روی دیگران به شدت افزایش می یابد .
زبان بدن مناسب
زیان بدن یکی از مهارت های فن بیان است که مخصوصا در اولین برخورد بسیار مهم است . باید تمرینات شما به شکلی باشند که بین صحبت ها و رفتار شما ارتباط درستی ایجاد کنند . بهتر است بدانید که بیشتر از 50 درصد تاثیرگذاری شما روی مخاطب از طریق زبان بدن صورت می گیرد .
البته برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به مقاله زبان بدن مراجعه نمایید .
سخن پایانی
گفتیم که فن بیان در هر سنی و در هر موقعیتی از زندگی برای همه ما الزامی و کمک کننده است . برای یادگیری آن هم هیچ زمانی دیر نیست . در این زمینه به استعداد خودتان نیز کاری نداشته باشید چون فن بیان یک مهارت اکتسابی است و باید برای یادگیری آن وقت گذاشت و تمرین کرد . با انجام تمرینات بالا می توانید فن بیان خودتان را بهبود ببخشید .
البته فراموش نکنید که برای حرفه ای شدن اگر در کنار فردی با تجربه آموزش ببینید بسیار موثرتر خواهد بود .
